Hoe betrek je mantelzorgers en naasten bij het gesprek over de toekomst van de zorg?

In de snel veranderende zorgsector is het essentieel om actief te praten over de toekomst van de zorg, waarbij iedereen betrokken is, van medewerkers tot cliënten en hun familie. Theatervoorstelling 'Mag ik je kussen?' bood inspiratie voor deze gesprekken bij zorgorganisatie De Pieter Raat Stichting uit Heerhugowaard. Wij spraken met Franklin Meerwijk, manager Zorg. Hij vertelt hoe zij het gesprek na de theatervoorstelling levendig houden binnen de organisatie en op welke manier zij mantelzorgers en naasten betrekken bij het anders organiseren van zorg.

Waarom besloten jullie de theatervoorstelling in te zetten?
De zorg van morgen is belangrijk en daar willen we graag vervolg aan geven. Het moet niet als iets abstracts blijven hangen in het managementteam. Het moet juist gaan indalen in de organisatie. En dan niet alleen bij de medewerkers maar ook bij cliënten, mantelzorgers en de maatschappij daaromheen.

Hoe helpt de voorstelling daarbij?
De voorstelling heeft wel meer aanleiding gegeven voor dat gesprek. Wij zagen bij de nagesprekken bij de voorstelling al veel verschillen per groepje. Het ene groepje ging er heel inhoudelijk op in, en de ander bleef een beetje hangen in ‘het is herkenbaar’. Natuurlijk is het herkenbaar, maar het gaat erom: wat ga je er uiteindelijk mee doen? We staan hier, maar waar gaan we heen?

De zorg van vandaag is nog altijd het belangrijkste wat er speelt in een organisatie.

Dus je moet het blijven voeden? Hoe doen jullie dat?
We proberen die vraag voortdurend warm en actueel te houden door er op teamniveau, vergaderingen en in nieuwsbrieven aandacht aan te besteden. Maar in hoeverre die vraag beklijft en morgen ook nog een vraag zal zijn? Dat betwijfel ik. De zorg van vandaag is nog altijd het belangrijkste wat er speelt in een organisatie. We merken dat verzorgenden moeite hebben met hoe ze vervolg kunnen geven aan dat gesprek over morgen. Zij blijven meer in de praktische dingen hangen en vinden het lastig om na te denken over oplossingen. Als je dan vraagt hoe moeten we het probleem oplossen? Dan hebben ze het al snel over ‘laat ze eerst maar met geld komen!’

Ja, dan sla je de plank een beetje mis, daar gaat het juist niet over. Het gaat over wat kunnen we zelf doen. Hoe gaan we de zorg anders organiseren? Hoe kunnen we met minder handen meer gaan doen? Moeten we bijvoorbeeld de werkprocessen anders inrichten? Moeten we een ander soort medewerker aantrekken? Moeten we meer met techniek gaan doen? En dan is het belangrijk om niet naar een ander te kijken maar te beseffen dat je daar zelf ook een aandeel in hebt, wat kan ik zelf doen? En natuurlijk hoe kunnen we het samen doen met hulp van mantelzorgers en naasten.

Hoe betrekken jullie dan de mantelzorgers en naasten?
Bijvoorbeeld door onze jaarlijkse mantelzorgdag te organiseren of themamiddagen. In het verleden brachten wij vaak de informatie, maar we hebben geleerd dat we op dat soort momenten eigenlijk informatie moeten ophalen. Wij moeten niet voor een groep gaan staan. We gaan in een kring zitten en laten mensen elkaar vertellen hoe zij denken dat we het samen kunnen doen. Zo proberen we hen te betrekken bij de zorg van hun familieleden.

Waar loop je dan tegenaan?
Mantelzorgers geven vaak aan dat het veel is. Ze hebben al jarenlang voor hun vader of moeder gezorgd. En ze hebben daarnaast ook een eigen gezin en hun werk. Maar de situatie is eigenlijk zo dat zij niet de zorg voor hun familielid overdragen aan ons, maar dat wij de zorg voor hun familielid aanvullen. We lopen er ook tegenaan dat dit geframed is vanuit de maatschappij: ‘mantelzorgers zijn overbelast’ en ‘in de zorg hebben ze het al zo druk’. Dan blijft er weinig ruimte om het gesprek aan te gaan over hoe we het samen kunnen doen.

Betrek je medewerkers daar ook bij? Krijgen zij daar een rol in?
Ja door bijvoorbeeld zo’n mantelzorgdag niet door managers te laten organiseren maar juist door mensen van de afdeling samen met de coördinerend verzorgende. Wat we hebben gemerkt is dat als je mantelzorgdagen groots organiseert met bijvoorbeeld sprekers, dat de mensen dan achterover gaan zitten. Maar het is beter wanneer je ze op de afdeling uitnodigt voor een familieavond, dus echt in de leefomgeving van hun vader of moeder, en je ze dan ook met de bewoners laat mee eten met wat we samen hebben gekookt. Dat geeft dat veel meer een inhoudelijk gesprek. Je ziet dan een enorme betrokkenheid. Je moet mensen geen toehoorder laten zijn maar deelnemer.

En hoe bereik je de mensen die er dan niet zijn?
Dat is lastig. Als we daar de oplossing voor zouden hebben gevonden dat hadden we de wijsheid in pacht. Ze krijgen al een nieuwsbrief en telefoontjes als er wat is. Dus als je dan weer een mail gaat sturen wil je ook niet een overkill aan informatie geven want dan lezen ze het niet. Of te paternalistisch overkomen. Dat is een lastig dilemma. We proberen daarom telkens weer wat. Klein- en grootschalig, en het is steeds weer kijken van wat slaat nou aan, welke thema’s spreken mensen aan.

Een van de vragen die we nu hebben is; moet het niet een wat meer dwingend karakter krijgen? Mijn dochter voetbalt bijvoorbeeld en iedere ouder moet daar een keer per seizoen verplicht een activiteit doen. Er zijn verpleeghuizen waar mensen eens in de zoveel tijd verplicht zijn om een dagdeel iets te ondernemen met de bewoners. Wij blijven eigenlijk heel lief vragen. Maar is die tijd niet een beetje voorbij? En dan kom je weer in de discussie van we hebben het al zo druk en al zo lang voor vader, moeder gezorgd.

Het hoogste doel is dat mensen vanuit zichzelf bedenken wat ze terugkerend kunnen doen of betekenen

Wat zou je in de samenwerking met informele zorg graag willen bereiken?
Het allerhoogste doel is dat mensen vanuit zichzelf komen van ‘goh wat kan ik doen?’ En dan niet alleen een zaterdag, maar wat zou ik bijvoorbeeld terugkerend kunnen doen? Die betrokkenheid. En dat niet alleen van de eerste contactpersonen die als eerste in het dossier staan maar dat ook bijvoorbeeld een kleinkind regelmatig langskomt en met oma gaat wandelen.

Worden hier ideeën over uitgewisseld binnen de regio?
Dat gebeurt wel, maar meestal is dit op bestuurlijk niveau. Op het niveau van zorgmanagers nog weinig.

Bij de nagesprekken van Mag ik je kussen? waren ook zorgorganisaties uit de regio aanwezig. Hebben jullie medewerkers toen ideeën kunnen uitwisselen?
Je hebt maar 3 kwartier voor het nagesprek, dus als je mensen gaat mengen duurt het langer om tot de verdieping te komen, mensen willen zich eerst veilig voelen. Wij hadden daarom afgesproken om zoveel mogelijk mensen uit onze eigen organisatie bij elkaar te verzamelen. Om dan het gesprek aan te gaan over wat wij in onze organisatie kunnen doen. Anders gaat iedereen eerst een eigen klein verhaaltje doen over hoe zij dat doen in hun organisatie. En dat levert dan minder op. Zelf heb ik er toen wel met andere zorgmanagers over gesproken en die lopen eigenlijk allemaal tegen dezelfde dingen aan. Hun vragen zijn hetzelfde en we doen ook eigenlijk allemaal hetzelfde.

Een andere omgeving, zoals het theater, helpt bij het voeren van een ander gesprek

Hoe kan het programma Over Morgen jullie vanuit sectorniveau daarbij helpen?
Door juist dit soort dingen te blijven aanbieden, dingen die we zelf niet kunnen bedenken. Zoals de theatervoorstelling. Dat is een mooi middel om je organisatie mee op pad te nemen naar waar je naartoe wil. Mensen kwamen er echt energiek uit. Maar hoe hou je die energie vast? Een andere omgeving, zoals het theater, helpt dan ook bij het voeren van een (ander) gesprek.

Het kan ook helpen om organisaties bij elkaar te brengen en te stimuleren om van elkaar te leren, want dat gebeurt nog niet vanzelf. We lopen allemaal tegen dezelfde problemen aan, dus laten we ook gezamenlijk nadenken over oplossingen. Beter goed gejat dan slecht bedacht.

Ben jij benieuwd naar theatervoorstelling 'Mag ik je kussen?'

Er komen regelmatig vrije plekken beschikbaar. Bekijk de agenda om te zien wanneer de voorstelling bij jou in de buurt speelt en om een plek te reserveren.