Het transitiespeelveld

Een landschap vol beweging. 

Elke organisatie beweegt binnen haar eigen speelveld, maar geen twee kaarten zijn hetzelfde. Twee veranderaars tekenden de speelvelden van hun regioen daarmee werd iets belangrijks zichtbaar: een versneller die het verschil maakt tussen stroperigheid en stroming.

De kaart van verandering
Eerst leek het speelveld overzichtelijk. Er waren de blauwe bollen — de eigen organisatie en een paar aangrenzende partners. De gele bollen— ziekenhuizen, huisartsen, fysio- en ergotherapeuten. De oranje informele netwerken: buurtorganisaties, vrijwilligers, buurtverbinders. Een groen cluster van onderwijsinstellingen, en in de verte, op afstand de zorgverzekeraars, Wmo en zorgkantoren en VWS. Toch bleek de kaart in elke regio nét anders getekend te worden.

De grote bol die alles verbindt

Wat het verschil maakte tussen stroperigheid en stroming, was de aanwezigheid van een grote, roze bol: het samenwerkingsverband. Zie een voorbeeld in het plaatje hierboven.
Een spil die de zorg in de wijk bij elkaar brengt en ontwikkelkracht bundelt. Waar zo’n centrale verbinding bestaat, lopen de lijnen soepeler. De zorgorganisaties weten elkaar te vinden, rollen zijn helder en de stroom van initiatieven blijft gaande.

De groottes van de bollen kunnen variëren. De omvang symboliseert hun belang. De conclusie? Regionale samenwerking verdient een nog veel grotere bol dan in het bovenstaande plaatje. Net als de cliënt en de buurt. Tussen het regionale samenwerkingsverband en de VVT-organisaties staan dubbele pijlen, zij leren en werken samen en beïnvloeden elkaar in positieve zin. De overige relaties worden als minder wederkerig ervaren.

Onderwijs als meebeweger
Het onderwijs werd gezien als een cruciale speler, maar ook als een speler die soms tegenwerkt. Niet uit onwil, maar omdat het systeem star is. Vaste instroomdata, telmomenten en strakke regels botsen met de flexibele leerbehoefte in de zorg.

“We willen kortere opleidingen met flexibele instroom, maar in het onderwijs gelden andere belangen.”

Toch erkennen ook zorginstellingen: wij moeten mee veranderen. Ze beseffen dat ze soms elkaars diploma’s niet erkennen, terwijl de sector juist vraagt om vertrouwen en soepele overstappen.

“Als zorgorganisaties moeten we elkaar ook meer vertrouwen.”

De deelthema’s van de transitie, een mozaïek van beweging
De transitie is breed én diep. Ze bestaat uit talloze deelthema’s die elkaar raken, overlappen en versterken. Aan veranderaars vroegen we:

“Wat is het zwaartepunt van jouw opgave? En met welke andere thema’s verbind je die?”

Weinig veranderaars houden zich met maar één thema bezig. De meesten combineren er twee of drie, en sommigen leggen verbindingen tussen wel vijf of zes onderwerpen tegelijk. Sommigen noemden specifieke thema’s, zoals werkplezier, dat opvallend vaak terugkwam.

Steeds opnieuw blijkt: de wijze van organiseren is het hart van de beweging. Het raakt alles: van samenwerking met informele zorg en regionale netwerken tot technologie en personeelsschaarste.

“De manier waarop we organiseren, is de kern waarlangs de transitie zich ontwikkelt.”

Samenwerking met informele zorg en regionale samenwerking versterken elkaar. Personeelsschaarste komt vaak in één adem mee, een teken dat de druk op de arbeidsmarkt de verandering aanjaagt.

Wie zijn die veranderaars? Verbinders met lef
Achter elk veranderproces staan mensen. Deze veranderaars zien zichzelf niet als leiders of managers, maar als verbinders tussen mensen, processen, kaders en ideeën. Ze zijn aanjagers, inspirators, verbeelders, spiegels. Ze overzien het geheel, stemmen af, maken ruimte, luisteren, coachen en ondersteunen.

“We verbinden wat losstaat, en houden ruimte waar het wringt.”

Toch vind je dat allemaal niet op hun visitekaartje. Daar staan gewoon de bekende functies: manager, controller, kwaliteitsadviseur, communicatieprofessional, HR-specialist.

• Ongeveer 20 % van hen heeft een tijdelijke functie speciaal voor de transitie. 
• Nog eens 20 % combineert het met een lijnfunctie, vaak in het management. 
• En de grootste groep van 60 % vervult haar veranderrol vanuit stafafdelingen zoals
  HR, leren & ontwikkelen, kwaliteit, communicatie.

Hun werk is vaak onzichtbaar, maar onmisbaar. Zij houden het vuur brandend.