Ladder van gevolgtrekkingen

Soms loop je vast in een gesprek. Je lijkt elkaar niet te begrijpen. Dat kan te maken hebben met hoe je denkt, communiceert en handelt vanuit je eigen overtuigingen: jouw frame. En de ander doet dat vanuit zijn of haar frame. De ladder van gevolgtrekkingen helpt je om jouw frame te onderzoeken en tot betere gesprekken te komen.

Chris Argyris, die hoogleraar was aan de Harvard Business School, introduceerde in de jaren ’70 van de vorige eeuw de “Ladder van gevolgtrekkingen” (Ladder of Inference). De ladder laat zien hoe je onbewust als je iets hoort, ziet of ervaart via een aantal stappen tot een uitspraak of actie komt.

Afbeelding ontleend aan het boek “Betekenisvolle werkrelaties” van Ina Ahuis

Onderaan de ladder zie je de context: alles wat er is. Maar je kunt niet alles evenveel aandacht geven. Om niet overprikkeld te raken kies je (onbewust) het ene beeld of uitspraak, of die ene gebeurtenis. Die vallen je meer op dan andere. Je selecteert, mede op basis van eerdere ervaringen en overtuigingen, uit alles wat er is. Dat is de eerste stap op de ladder. Aan wat jou op deze manier opvalt geef je betekenis: je interpreteert wat je hebt waargenomen op een bepaalde manier. Dat is de tweede stap. Vervolgens leidt jouw interpretatie tot een conclusie over wat je zou kunnen doen, de derde stap. Je doorloopt deze stappen continu en razendsnel.

Als je eenmaal een conclusie hebt getrokken, stuurt die niet alleen je handelen, maar kleurt ook wat je verder waarneemt. En dat heeft weer invloed op wat je opvalt in alles wat er is, dus wat je aandacht geeft in jouw context. En zo gaat het verder. Een voorbeeld: een collega komt te laat binnen bij een vergadering en gaat rustig zitten, zonder iets te zeggen (selectie). Jij hebt je enorm moeten haasten om op tijd te zijn en ergert je, omdat de collega zich niet verontschuldigt voor de late aankomst. Je denkt dat ze geen moeite doet om op tijd te zijn (interpretatie) en concludeert, dat ze de vergadering niet belangrijk vindt. Vanuit die conclusie besluit je haar gedurende het overleg te negeren.

Via het proces op de ladder vorm je jouw eigen frame over wat je van de situatie vindt, hoe je jezelf daarin ziet en wat je moet doen. Dat frame is eenzijdig, want het is opgebouwd uit jouw ervaringen en jouw stappen op de ladder. Het proces op de ladder doorloopt iedereen. Iedereen selecteert, heeft zijn eigen ervaringen en overtuigingen die daarop van invloed zijn, en trekt eigen conclusies. Zo vormt iedereen zich een eenzijdig frame van waaruit hij handelt. Dat geldt dus ook voor de collega die te laat komt. Die wordt vlak voor de vergadering gebeld door een zieke collega. Daar neemt ze de tijd voor en daardoor komt ze te laat. Ze voelt zich schuldig dat ze te laat is en ziet bij binnenkomst dat de vergadering in volle gang is. Het valt haar op dat er stevig wordt gediscussieerd en ze denkt dat ze het gesprek beter niet kan verstoren. Ze besluit daarom zo stil mogelijk aan tafel te schuiven en vindt het lastig dat ze genegeerd wordt.

Soms merk je dat je vastloopt in een gesprek. Je kunt jouw boodschap niet helder overbrengen of je begrijpt de ander niet. Dat wordt nog lastiger als je boos bent of geraakt. Dan is het goed je te realiseren, dat jij communiceert vanuit jouw eigen eenzijdig frame, en de ander ook. Je kunt de Ladder van Gevolgtrekkingen dan gebruiken om met elkaar te onderzoeken wat er gebeurt in het gesprek en daarop te reflecteren. 

• Je kunt de ladder in het gesprek gebruiken om jouw denken en redeneren inzichtelijk te maken voor de ander. Neem de ander mee in jouw stappen en in jouw frame door te vertellen hoe jij de ladder ‘oploopt’. Bijvoorbeeld door te vertellen wat jou opvalt (selectie), wat je dan denkt (interpretatie en conclusie) en wat je vervolgens doet. Je kunt vervolgens vragen wat de ander van jouw redenering vindt, of vragen of je iets mist. Zo toets je jouw frame.
  
• Ook kun je de ladder gebruiken om je in te leven in de ander. Hoe ziet de ladder van de ander eruit? Van daaruit kun je nieuwsgierige vragen stellen over de redenering en het frame van de ander. Zo leer je zijn of haar verhaal kennen. Het helpt daarbij met elkaar te kijken naar de context en hoe je die beiden ziet, dus begin onderaan de ladder.
  

Zo helpt de ladder je te reframen van een eenzijdig naar een meerzijdig frame, immers je verrijkt jouw frame met input van de ander. Samen onderzoeken met behulp van de Ladder der Gevolgtrekkingen kan je helpen elkaar beter te begrijpen. Als de twee collega’s uit het voorbeeld hun ‘ladder’ met elkaar delen zullen ze waarschijnlijk beter begrijpen waarom de één geen excuses uitte bij late binnenkomst en de ander haar vervolgens negeerde. Dat helpt om weer in gesprek te komen.