Sommigen romantiseren de zorgsector, dat is een uitdaging

Om extra handen toe te voegen aan de ouderenzorg, moeten zorgorganisaties creatief zijn. Kunnen we mensen zónder zorgdiploma binnen zorgorganisaties laten werken? Hoe begeleiden we hen? En hoe behouden we een gemoedelijke sfeer op de werkvloer? In juni vond ons ideeënlab ‘Anders Opgeleiden in Zorgteams’ plaats, waar voorbeelden uit verschillende sectoren werden gedeeld. In dit artikel lichten we een zorgorganisatie uit die zich inzet voor de zelfredzaamheid van mensen met een fysieke beperking.

Fokus werkt vanaf dag één met Anders Opgeleiden en heeft inmiddels 2.100 medewerkers in dienst. Hun concept is geïnspireerd op Zweedse mensen met een fysieke beperking die zelf de regie over hun leven wilden nemen. Fokus begon in Nederland in 1979 met de eerste locatie met aangepaste, zelfstandige woningen in Almere voor volwassenen met een (zware) lichamelijke beperking of somatische aandoening. Anno 2025 telt de organisatie 98 locaties. Wij spraken Marco van Es, voorzitter van de raad van bestuur, over hun inspirerende manier van werken.


Fokus in een notendop

Vijftig jaar geleden wilden Zweedse mensen met een fysieke beperking het anders doen: zelf bepalen wanneer ze uit bed gaan en hoe ze hun vrije tijd indelen. Hun concept waaide over naar Nederland, waar wederom mensen met een fysieke beperking Fokus oprichtten. Hoe zorgen jullie ervoor dat cliënten de regie over hun eigen leven houden? “Het begint bij het afsluiten van een zelfstandige huurovereenkomst voor een rolstoeldoorgankelijke Fokuswoning met alarm-intercomsysteem,” legt Marco uit. “Hier kunnen zij volledig zelf bepalen wat ze doen. Hulp nodig? Met één druk op de knop staan we voor de deur. Douchen, aankleden, eten en drinken… wij helpen overal bij, maar altijd op het tempo en op de manier van de cliënt. De cliënt bepaalt en kan te allen tijde assistentie oproepen.”

'Alle nieuwe medewerkers moeten de Fokus-manier leren: alleen komen wanneer een cliënt iemand oproept en alleen uitvoeren wat gevraagd wordt'

Dat brengt ons volgens Marco bij de reden waarom Fokus vanaf dag één met Anders Opgeleiden werkt. “We werken op oproepbasis, binnen projecten. We hebben er 98, en ieder project bestaat gemiddeld uit vijftien Fokuswoningen in één wijk. Alle nieuwe medewerkers moeten de Fokus-manier leren: alleen komen wanneer een cliënt iemand oproept en alleen uitvoeren wat gevraagd wordt. Soms wil een cliënt tot drie uur ’s nachts stappen of om twee uur ’s middags ontbijten - wij oordelen en bemoeien ons niet met hun privéleven.”

Tekst gaat verder onder de foto.

Marco van Es - voorzitter van de raad van bestuur


Fokusacademie

Marco noemt de voordelen van Anders Opgeleiden: “Ze bieden niet alleen extra hulp aan onze cliënten, maar zorgen ook voor een mooie mix van mensen en meningen, en dat is enorm waardevol.” De meeste Fokus-medewerkers hebben een achtergrond in de detailhandel, horeca of administratie. “Dat sommigen de zorgsector romantiseren, was een van onze grootste uitdagingen,” vertelt Marco. “Daardoor ontstond er veel verloop en verspilden we te veel tijd aan sollicitaties. Ja, het is hard werken en nee, niet alle cliënten zijn lief en dankbaar. Daarom lopen kandidaten nu eerst mee met een leidinggevende. Is er van beide kanten een klik? Dan koppelen we iemand aan een mentor en start de interne opleiding bij onze Fokusacademie.”

Bij de Fokusacademie volgen medewerkers een vierdaags traject tot assistent in Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL). “Onze docenten en coaches leren hen bijvoorbeeld hoe ze transfers uitvoeren met een tillift, maar ook eenvoudige verpleegtechnische handelingen. De opleiding wordt afgesloten met een examen. Ook bieden we extra trainingen aan,” legt Marco uit. Toets behaald? Dan wordt de medewerker gevolgd in een leermanagementsysteem. “We houden bij welke vaardigheden iemand beheerst en hoe vaak die in de praktijk worden toegepast. We toetsen iedereen regelmatig op hun kunnen, zodat we zeker zijn van hun bevoegdheid en bekwaamheid. Zo borgen we de kwaliteit - dat staat bij ons altijd op nummer één.”

'Ze bieden niet alleen extra hulp aan onze cliënten, maar zorgen ook voor een mooie mix van mensen en meningen, en dat is enorm waardevol'

Verpleegkundige vaardigheden

Binnen Fokus zijn er tachtig verpleegtechnische handelingen die extra kennis en vaardigheid vragen, zoals stomazorg of blaasspoelingen. “Anders Opgeleiden hoeven die niet allemaal te beheersen, want per team verschilt welke handelingen nodig zijn,” aldus Marco. “Zo kan het zijn dat sommige teams er vijf uitvoeren en anderen geen. Onze medewerkers worden daarom alleen geschoold in de handelingen die relevant zijn voor hun project en werken alleen in stabiele, voorspelbare situaties die dagelijks voorkomen. Bij onverwachte of complexe zorgvragen staan altijd verpleegkundigen klaar.”

Credits fotografie headerbeeld - Tom van Huisstede