‘Van Open Deur naar Leven in Vrijheid’
Groepen in onze samenleving voelen zich buitengesloten. Neem bijvoorbeeld mensen met dementie op een gesloten afdeling, waarbij de onvrijheid van de één vaak de vrijheid van een ander onmogelijk maakt. Dat moet anders. Steeds meer zorgorganisaties ruilen de gesloten afdeling in voor een open-deurenbeleid, maar zelfs met de deuren wagenwijd open is een gevoel van vrijheid niet vanzelfsprekend. De wet ‘Zorg en Drang’ gaat uit van ‘Vrijheid, tenzij’. Dat betekent: dat het einde van de gesloten afdeling in zicht is. De vraag is: hoe krijgen we zorgorganisaties mee?
Daar heeft Teun Toebes (26) een antwoord op. Hij is initiatiefnemer van het evenement ‘Van Open Deur naar Leven in Vrijheid’, op dinsdag 16 september, in samenwerking met Article 25 Foundation en met steun van programma Over Morgen. Met een vol Tivoli Vredenburg en ruim 2000 aanmeldingen voor de livestream, belooft het een groot succes te worden. Met een hoopvolle opening van Lotte Bouwman, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en Teun Toebes, een panelgesprek en vier praktijkvoorbeelden van zorgorganisaties die laten zien hoe het anders kan. We spraken Teun Toebes over de urgentie van dit evenement en over een vrij leven voor iedereen.
Van cliënt naar mens
Als gezonde twintiger drieënhalf jaar samenwonen met dementerende ouderen op een gesloten afdeling binnen een verpleeghuis. Dat is precies wat Teun op 21-jarige leeftijd deed. Waarom? “Door mijn werk in een verpleeghuis kwam ik in aanraking met mensen met dementie. Hoe we met hen omgaan, baarde me zorgen”, aldus Teun. “Ik dacht: door zelf te ervaren hoe het leven op een gesloten afdeling eraan toe gaat, zie ik hoe het beter kan. Vanuit de Article 25 Foundation streven we naar een leven in vrijheid. Niet alleen voor mensen met dementie, maar voor iedereen die buiten de samenleving is geplaatst.”
Daar zit ook meteen het probleem. Teun ziet dat veel zorgorganisaties graag willen dat een open-deurenbeleid de nieuwe standaard wordt, maar ze missen de juiste handvatten. “Daarom organiseren we op 16 september het event ‘Van Open Deur naar Leven in Vrijheid’. Laten we onze bewoners zien als mensen, in plaats van alleen als cliënten. Als ik vroeger aan mijn zorgcollega’s vroeg of ze zélf in een verpleeghuis zouden willen wonen, was hun antwoord steevast: ‘Hell no, tuurlijk niet’. Hoe kan het dat we - met alle goede bedoelingen - een systeem hebben gecreëerd waar bijna niemand ooit in terecht wil komen?”
'Door mijn werk in een verpleeghuis kwam ik in aanraking met mensen met dementie. Hoe we met hen omgaan, baarde me zorgen'
Leven in vrijheid
Het type vrijheid waar Teun en de Article 25 Foundation naar streven ontstaat wanneer we controle en veiligheid balanceren met leefkwaliteit en dus het accepteren van alledaagse risico’s. “Vroeger lag in veel zorgorganisaties de nadruk op collectieve veiligheid: al het gevaar werd uitgesloten uit angst voor individuele incidenten. Maar moet dan iedereen binnenblijven omdat één persoon met dementie misschien ‘ontsnapt’? Dat is geen optie”, aldus Teun. “We moeten ons realiseren dat het leven in een verpleeghuis geen gouden kooi is waarin iedereen veilig is, maar een verlengstuk van een zo goed en gewoon mogelijk leven. Waarin de een vrijheid ervaart door zelfstandig buiten te wandelen en de ander door contactloos te betalen in de supermarkt.”
In een omgeving waarin naasten verwachten dat hun dierbare altijd veilig is, begrijpt Teun dat het voor zorgmedewerkers beangstigend kan zijn om de controle los te laten. “Velen vinden het spannend om niet te weten waar bewoners zijn, voelen zich schuldig als er een incident gebeurt en vinden het lastig wanneer de wensen van de bewoner botsen met die van de familie. Dat zijn heel reële gevoelens, maar mogen geen reden zijn voor opsluiting en uitsluiting. Tijdens het event staan we daarbij stil. Zo komen in de praktijkvoorbeelden niet alleen mensen met dementie en familieleden aan het woord, maar ook zorgmedewerkers die hier dagelijks mee te maken hebben. Zij hebben een sleutelrol in deze beweging”, aldus Teun.
'We moeten ons realiseren dat het leven in een verpleeghuis geen gouden kooi is waarin iedereen veilig is, maar een verlengstuk van een zo goed en gewoon mogelijk leven'
Cultuurverandering
Op 16 september is het dus zover: het moment om deze verandering verder op gang te brengen, in een vol TivoliVredenburg en met een grootse online achterban. “Het is supermooi dat zo veel mensen zich betrokken voelen en geloven in onze boodschap. Daar heeft Over Morgen ook aan bijgedragen, omdat we op die manier meerdere zorgorganisaties konden bereiken. Het excuus ‘onze cliënten zijn te complex’ telt vanaf nu niet meer. Iedereen is onderdeel van deze beweging. We laten zien hoe het anders kan, overal. Daar gaan we dinsdag voor.”
Alle animo geeft Teun hoop. “Het zou mooi zijn als we elkaar na afloop vasthouden in de cultuurverandering, in plaats van elkaar te beschuldigen wanneer er tóch een incident gebeurt. Op naar een betere levenskwaliteit voor de mensen in onze samenleving die we (te) vaak vergeten.”
Benieuwd hoe andere zorgorganisaties zich inzetten voor een vrij leven? Meld je hier aan voor de livestream en luister op 16 september naar de inspirerende praktijkvoorbeelden.
