Van theater naar praktijk: Hoe TSN Zorg de voorstelling verbindt aan organisatievraagstukken

In de snel veranderende zorgsector is het essentieel om actief te praten over de toekomst van de zorg, waarbij iedereen betrokken is, van medewerkers tot cliënten en hun familie. Theatervoorstelling 'Mag ik je kussen?' bood ook inspiratie voor deze gesprekken bij TSN Zorg.

Wij spraken met Simone Masselink (projectleider en expert kwaliteit en opleidingen) en Sanne van Diermen (medewerker kwaliteit en opleidingen) bij TSN Zorg. Zij vertellen hoe zij de voorstelling hebben opgenomen in een breder plan en hoe zij het hebben verbonden aan wat er al speelde binnen de organisatie.

Waarom besloten jullie de theatervoorstelling Mag ik je kussen? in te zetten binnen TSN Zorg?
Simone: 'Begin dit jaar mochten wij een van de eerste voorstellingen in Radio Kootwijk bijwonen. We waren toen echt onder de indruk. Het onderwerp is enorm actueel; we hebben allemaal zorgen over de zorg van morgen. Zelf kwam ik met heel veel verdriet naar buiten, maar ook met heel veel opluchting. Omdat we jaarlijks een festival voor onze collega’s organiseren hebben we toen direct besloten om de voorstelling te omarmen als ons festival van dit jaar en er zo vervolg aan te geven. Vooral omdat we dit echt aan al onze collega’s gunnen. Als ik er al zo door geraakt wordt, dan zullen zij dit vast ook zo voelen. Daarnaast biedt het ons ook een mooie kans om met de teams goed in gesprek te gaan over wat die zorg van morgen voor hen nou betekent en waar zij tegenaan lopen.

Waarom raakte de voorstelling jullie zo?
Simone: 'Wat we mooi vonden aan de voorstelling is dat het goed naar voren kwam dat de zorg van morgen een gedeelde zorg is. Het drukt niet alleen op de schouders van de zorgmedewerkers, maar het is een breed maatschappelijk probleem. We zitten allemaal in die transitie; de wereld verandert, er is vergrijzing, er is personeelstekort. Er zijn zo veel onderwerpen waar we in zorgland iets mee moeten. De theatervoorstelling is een goede aanzet tot het gesprek over ‘wat kan jij zelf doen?’. Je kan wel blijven roepen van ‘we hebben meer handjes nodig, meer geld nodig’, maar wat kan jij er zelf aan doen?'

De kracht zit hem vooral in het klein maken en het echt voelen. En niet met grote plannen. Het zijn namelijk allemaal doeners. Die cliëntenzorg gaat wel door.”

Wat waren de reacties na de voorstelling?
Simone: 'We merkten dat er na de voorstelling heel goed zelf gestart werd met het gesprek en dat daar ook behoefte aan was. We moesten soms wel een beetje bijsturen. Zorgmedewerkers willen ook wel ontzorgd worden. Dus bedenken wat je als medewerker zelf kan doen is vaak wat lastiger. Dit is misschien ook wel in de loop van tijd weggenomen door alle regels en protocollen. De kracht zit vooral in het klein maken en het echt voelen. Dan krijg je ze mee en hebben ze er zelf ook op korte termijn meer invloed op. En niet met grote plannen. Het zijn namelijk allemaal doeners. Die cliëntenzorg gaat wel door.' 

Jullie hebben na de voorstelling ook nog een eerste reactiefilmpje gemaakt. Hoe zetten jullie dat in?
Simone: 'We hebben de voorstelling op twee momenten aangeboden aan onze collega’s. In oktober en in november. De insteek van het filmpje was dan ook vooral om intern te laten zien hoe de voorstelling werd ervaren en om vervolgens daarmee collega’s te werven voor de voorstellingen in november. En dat werkt wel. We hebben een mooie opkomst gehad.

Jullie hebben de voorstelling opgenomen in een breder plan? Hoe hebben jullie de voorstelling verbonden aan wat er al speelde in de organisatie?
Sanne: 'We hebben dit jaar een aanvraag gedaan voor het IZA-fonds en die hebben we ook gekregen. Met dat fonds willen we onze collega’s laten nadenken over wat zijn jouw verantwoordelijkheden? en waar heb jij invloed op als medewerker?. De voorstelling is voor ons een mooie aftrap voor dit gedachtenproces dat we willen aanwakkeren en wat we volgend jaar ook verder gaan behandelen met alle teams.' 

De invalshoek die we hebben is de cliëntreis. En daarmee bedoelen we het moment dat de cliënt bij ons in zorg komt tot het moment dat de cliënt bij ons uit de zorg gaat. Onze collega’s uit het veld merken dat er tijdens die reis nog best wel wat onderwerpen zijn waar onduidelijkheden over zijn. Onduidelijkheden over wat hun verantwoordelijkheden nou precies zijn en wat er van ze verwacht wordt. Simone en ik hebben hier een opleidingsformat voor ontwikkeld waar we alle collega’s volgend jaar in willen meenemen. Daarmee kunnen we ze beter helpen bij wat zij zelf kunnen doen om de zorg van morgen beter te maken. De voorstelling is voor ons het startpunt om dit gedachtenproces op gang te laten komen. Hierdoor kunnen we er volgend jaar ook samen op reflecteren; wat heb jij er toen uitgehaald?

Simone vult aan: 'We gaan dat doen aan de hand van een zelf ontwikkelde routekaart. Daarin komen een aantal items naar voren die gekoppeld zijn aan de projecten die binnen TSN Zorg spelen.' Als rode draad (de weg) daardoorheen loopt ‘De zorg van morgen’: van zorgen voor naar zorgen dat. In de bomen staan de onderwerpen en in de huisjes de projecten. Teams kunnen er ook nog zelf eigen onderwerpen of bespreekpunten aan toevoegen waar ze het als team over willen hebben.' 

Afbeelding: concept routekaart, wordt nog verder uitgewerkt.

'We hebben er ook gesprekskaarten bijgemaakt met op de achterzijde een handleiding. Daarnaast hebben we ook een handige flip-over gemaakt met daarop verschillende routes om met elkaar het gesprek te kunnen voeren. Als ze er bijvoorbeeld al kennis over hebben dan kunnen ze een bepaalde route volgen. En als ze er meer over willen weten of nog helemaal niets over weten volgen ze weer een andere route. We gaan hiermee van start in de loop van 2024.'

De zorgmedewerker heeft het toch al druk genoeg? Hoe creëer je de ruimte bij collega’s om hier mee aan de slag te gaan?
Sanne: 'Vandaar dat we de aanvraag hebben gedaan bij het IZA-fonds, want dan kunnen we ook de uren hiervoor vergoeden. En voor de rest is het natuurlijk een hele hoop geplan. Het format hebben we zo ontwikkeld dat we het ook duurzaam kunnen inzetten. Dus bij het festival van volgend jaar willen we bijvoorbeeld meer de diepte in gaan, dat kan dan ook weer aan de hand van dit format. Daarnaast gaan we teams ook leren om het gesprek met behulp van het format zelf te voeren.' 

Hoe zorgen jullie ervoor dat deze gesprekken ook echt gevoerd gaan worden?
Sanne: 'We ontwikkelen dit samen met teamleiders uit het werkveld en onze afdeling zorgbeleid. We hebben het inmiddels in hoofdlijnen uitgewerkt. Ons idee is om de teamleiders een instructie te geven over hoe ze het format kunnen introduceren in de teams. De teamleider kan dan een leidende rol spelen wanneer er tijdens een teamoverleg behoefte is aan bijvoorbeeld het verbreden van de kennis over een bepaald onderwerp. En stel diegene gaat uit dienst, dan maken we een instructievideo voor de volgende die dan die rol op zicht neemt. Daarnaast gaan we, om alle kinderziektes eruit te halen, met twee teams oefenen, een keer in het eerste kwartaal en een keer in het najaar van 2024.' 

Simone: 'Die routekaart wordt straks heel groot afgedrukt en komt dan op elke teamlocatie te hangen, dus dat is er dan gewoon altijd. Ze kunnen er altijd mee aan de slag, maar het is ook wel echt een spagaat. Het is heel mooi dat we de subsidie hebben gekregen om onze collega’s uit de zorg te plannen, maar we weten ook allemaal dat mensen uit de zorg plannen heel lastig is omdat er niet tien klaar staan om het op te vangen. Dat is echt een uitdaging, want de cliëntzorg moet wel altijd doorgaan.' 

Eigenlijk is het heel gek. Iedereen is bezig met de IZA-fonds aanvragen. Maar waarom vertrouwen we niet meer op de organisaties dat zij de goede dingen doen?

En volgend jaar wil je dat gesprek natuurlijk ook gaande houden maar stel dat het even tegenzit, hoe los je het dan op? Hoe creëer je dan de ruimte voor de medewerkers om zich hierin te blijven verdiepen? 
Simone: 'Ik denk dat de kracht hiervan zit in het klein houden. Door dicht bij de medewerker te blijven; welke invloed heb je zelf. Het vertrouwen wat meer terug te geven aan de zorgprofessional en minder van die regeldruk. Ik denk dat daar nog heel veel in te verbeteren is. Ook ten opzichte van de subsidies. Eigenlijk is het heel gek. Iedereen is bezig met de IZA-fonds aanvragen. Maar waarom vertrouwen we niet meer op de organisaties dat zij de goede dingen doen? Hoog de kostprijs voor de cliënt op en laat al die subsidies maar zitten. Dan doen wij wel de goede dingen en dan laten wij wel aan het eind van het jaar zien; dit is wat wij gedaan hebben. Dus meer vertrouwen. Daar wordt natuurlijk ook wel aanzet toe gedaan, maar daar is wat mij betreft nog heel veel winst te behalen.' 

Is dit voor de zorgmedewerker dan niet weer het zoveelste format waar ze iets mee moeten?
Sanne: 'Het is natuurlijk ook grotendeels een mindset. Er wordt ontzettend veel aan de zorgmedewerkers getrokken en van alles gevraagd. Daarom hebben we ook bewust iets ontwikkeld waar je als zorgmedewerker zelf iets mee kan. Het zorgt er juist voor dat het duidelijker wordt wat er nou precies van je verwacht wordt en wat niet. En dan dus ook; wat kan ik laten gaan? Want er is al zoveel.' 

Hebben jullie nog tips voor andere organisaties?
Sanne: 'De kern van wat we hebben ontwikkeld is voornamelijk ‘hou het bij jezelf, en kijk wat jouw invloed is’. Dat zou ik elke organisatie aanraden om daar te beginnen. En wat betreft de werving voor de voorstelling; vooral heel enthousiast zijn over wat je uitdraagt en het echt omarmen. Voor ons was het daardoor echt een TSN-feestje.'